ΙΡΑΝ

ΙΡΑΝ

  Το ΙΡΑΝ αποτελεί εδώ και δεκαετίες πηγή ανησυχίας για το Διεθνές Σύστημα. Μετά την επανάσταση του 1979 τα σενάρια για μία μεγάλη πολεμική αναμέτρηση που θα έχει το Ιράν στο επίκεντρο δεν έχουν εκλείψει από τις εκθέσεις κρατικών και μη, αρχών και οργανισμών, τόσο των ΗΠΑ όσο και των συμμάχων της. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις αρκετών αναλυτών που επηρεάζουν την αντίληψη της Αμερικανικής Κυβέρνησης για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, η απειλή που συνιστά το Ιράν κινείται σε τρία επίπεδα : τρομοκρατία, βαλλιστικοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς και πυρηνικά.

  Όσον αφορά στη τρομοκρατία, το ΙΡΑΝ κατηγορείται ότι αποτελεί καταφύγιο τρομοκρατικών οργανώσεων αλλά και ότι υποστηρίζει ενεργά τη δράση τους. Μία από τις σημαντικότερες τρομοκρατικές οργανώσεις στη Μέση Ανατολή, η Σιιτική Χεζμπόλαχ, έχει στενές διασυνδέσεις με την ηγεσία του Ιράν και τα τελευταία 40 έτη, οι τακτικές της έχουν αποτελέσει πρότυπο για όλες τις άλλες. Η Χεζμπόλαχ, εισήγαγε και καθιέρωσε τη δεκαετία του 80 τις επιθέσεις αυτοκτονίας με αυτοσχέδιους βομβιστικούς μηχανισμούς, δημιούργησε επαναστατικό στρατό που στη συνέχεια μετέτρεψε το Λίβανο από «Παρίσι της ανατολής» σε μόνιμη εμπόλεμη ζώνη και το 2006 προκάλεσε πόλεμο με το Ισραήλ.

Η Πυρηνική Δυνατότητα

  Εκτός όμως από τη Χεζμπολάχ, το Ιράν διαθέτει και ένα σημαντικό πρόγραμμα ανάπτυξης βαλλιστικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς (Εικόνα 2). Οι αναφορές των αναλυτών υποστηρίζουν ότι στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συνεργάστηκε με τη Β. Κορέα, τη Ρωσία και την Κίνα. Η επίσημη θέση του Πενταγώνου το 2013 ήταν ότι το Ιράν «δύναται να αναπτύξει και να δοκιμάσει Διηπειρωτικούς Βαλλιστικούς Πυραύλους, ικανούς να βάλλουν κατά των ΗΠΑ εντός του 2015». Αιτιολογεί την εκτίμηση αναφέροντας ότι «Από το 2008 […], έχει πραγματοποιήσει με επιτυχία εκτόξευση διαστημικού οχήματος τύπου SAFIR και επιπλέον έχει αποκαλύψει ένα δεύτερο μεγαλύτερο όχημα, τύπου SIMORGH» τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη των εν λόγω πυραύλων (Air Force ISR Agency 2013, 3).

  Το επόμενο έτος, το 2014, η ετήσια έκθεση του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ για το Ιράν περιλαμβάνει την εκτίμηση ότι «το Ιράν συνεχίζει να αναπτύσσει τεχνολογίες που δύναται να χρησιμοποιηθούν […] για την προσαρμογή πυρηνικών κεφαλών σε όπλα μεγάλου βεληνεκούς, όποτε η κυβέρνηση του το θελήσει» (U.S. D.O.D 2014). Με λίγα λόγια, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι το Ιράν είναι άμεση απειλή για την περιοχή της Μ. Ανατολής και δυνητικά για τις ΗΠΑ. Το Ιράν από τη πλευρά του ισχυρίζεται ότι η έρευνα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, αποσκοπεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού του και θα χρησιμοποιηθεί κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο που όριζαν οι πληροφορίες και οι εκτιμήσεις για τις δυνατότητες του Ιράν, το 2015, μετά από προσπάθειες του Προέδρου των ΗΠΑ Μπ. Ομπάμα, υπεγράφη συμφωνία με κύριο σκοπό να περιοριστούν οι πιθανότητες το Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα (The White House Archives 2017).

Η Σημασία Της Αμερικανικής Γραφειοκρατίας

  Το σημαντικό ωστόσο δεν είναι η συμφωνία που απλά αναβάλλει το πρόβλημα, ούτε οι προθέσεις του Ιράν να γίνει πυρηνική δύναμη. Το σημαντικό είναι η αντίληψη της αμερικανικής κοινής γνώμης και της κυβερνητικής γραφειοκρατίας για το ζήτημα. Στο πολιτικό σκηνικό των ΗΠΑ, το Ιράν επί 40 έτη είναι η προσωποποίηση του κακού. Κάθε αναφορά του Πενταγώνου, κάθε έκθεση των αναλυτών, κάθε δήλωση των πολιτικών, καθιστούσε την υπαναχώρηση από αυτή τη θέση όλο και πιο δύσκολη, και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, εν μέσω άλλης μίας σοβαρής κρίσης στην περιοχή, με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό -που αποτέλεσε συστατικό στοιχείο του Ιράν από το 1979 και μετά- να μεταδίδεται ως επιδημία, η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράν, είναι εξαιρετικά πιθανή.

  Το ερώτημα που γεννάται είναι γιατί μέχρι τώρα οι ΗΠΑ περιορίστηκαν μόνο σε SOFT POWER απέναντι στο Ιράν. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το Ιράν είδε την αποτρεπτική του ισχύ να παρασύρεται. Είχε σοβαρά προβλήματα συντήρησης του οπλοστασίου του λόγω του εμπάργκο και η δυνατότητα των Ρώσων να το προστατεύσουν τη δεκαετία του ‘90 ήταν αμφίβολη. Οι ΗΠΑ δεν άδραξαν την ευκαιρία τότε να επιφέρουν σημαντικό πλήγμα στις υποδομές του Ιράν. Αντ΄ αυτού έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στο ΙΡΑΚ και αργότερα στη Συρία. Σήμερα, εκτός από τους βαλλιστικούς πυραύλους, το Ιράν, έχει ξανά ένα αξιόλογο Ενοποιημένο Σύστημα Αεράμυνας (Integrated Air Defense System- IADS) με πολλαπλά κινητά και σταθερά Α/Α όπλα, παλαιά και σύγχρονα. Ένα IADS ωστόσο για την αντιμετώπιση του οποίου η πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ σχεδιάζει όπλα τα τελευταία 30 έτη.

  Τα αεροσκάφη τεχνολογίας STEALTH, σχεδιάστηκαν εξ αρχής για να διεισδύουν σε περιοχές που προστατεύονται από σύνθετα συστήματα Αεράμυνας και να προσβάλουν στόχους στα μετόπισθεν. Η τεχνολογία αυτή απέδειξε την αξία της στον Πόλεμο του Κόλπου και η επικείμενη ένταξη σημαντικού αριθμού F-35 Lightning II στο οπλοστάσιο των ΗΠΑ, θα τους δώσει την δυνατότητα να εκτελέσουν, εφόσον το θελήσουν, μεγάλης κλίμακας αεροπορικές επιχειρήσεις στο Ιράν με σημαντικά μικρότερο επιχειρησιακό κίνδυνο από ότι παλαιότερα.

  Μία επέμβαση των ΗΠΑ θα έχει πιθανότατα στόχο τις υποδομές που υποστηρίζουν τα βαλλιστικά όπλα και την ηγεσία με παράλληλες επιχειρήσεις και θαλάσσιο αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ. Οι χερσαίες επιχειρήσεις πιθανότατα θα περιοριστούν σε μονάδες των ειδικών δυνάμεων καθώς η εισβολή αμερικανικών δυνάμεων θα προκαλέσει σίγουρα αντίδραση της Ρωσίας κάτι που δεν φαίνεται να θέλουν οι ΗΠΑ. Άλλωστε, αν κρίνουμε από τα τεκταινόμενα στη Συρία, η Ρωσία δεν είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί περαιτέρω συρρίκνωση της επιρροής της στην περιοχή και θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι και στις αεροπορικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα αντιδράσει με αντίστοιχη ενίσχυση των δυνάμεων αεράμυνας του Ιράν. Εκεί υποκρύπτεται και ο μεγάλος κίνδυνος, ίσως και ο σπουδαιότερος αποτρεπτικός παράγοντας για τις ΗΠΑ, στην αντίδραση της Ρωσίας και της Κίνας[1]. Το Ιράν άλλωστε είναι σημαντική πηγή ενέργειας για την ενεργοβόρα βιομηχανία της Κίνας και μια διαταραχή της ροής θα έχει σημαντικές επιπτώσεις.

Η άτυπη συμμαχία με Τουρκία και Κατάρ

  Στη παρούσα χρονική στιγμή, το Ιράν έχει αποκτήσει δύο άτυπους συμμάχους στη περιοχή :την Τουρκία και το Κατάρ. Παρά τις θρησκευτικές και άλλες διαφορές, φαίνεται ότι τους ενώνουν πρόσκαιρα κοινά συμφέροντα. Η Τουρκία θέλει να αποφύγει την ίδρυση Κουρδικού κράτους στα σύνορα της και το Ιράν μπορεί να βοηθήσει ώστε οι Κούρδοι να πάρουν μόνο κομμάτια του Ιράκ και της Συρίας καθώς διαθέτει πολιτική επιρροή στα δύο αυτά κράτη. Στο Κατάρ, η αριστοκρατία αντιλαμβάνεται ότι όλα τα λεφτά του κόσμου δεν μπορούν να καλύψουν την στρατιωτική αδυναμία και τα γεωγραφικά δεδομένα, και επιδιώκει να ισορροπήσει ανάμεσα σε ΗΠΑ που έχουν την ισχύ και Ιράν που έχει το πλεονέκτημα της εγγύτητας προκειμένου να διατηρήσουν τα κεκτημένα. Αυτό το τρίγωνο βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα αραβικό μπλοκ του οποίου ηγείται η Αίγυπτος και η οικογένεια Σαούντ. Για τις δύο αυτές χώρες αλλά και για τα πολλά μικρότερα κράτη του συνασπισμού, ο κοινός εχθρός είναι η Αδελφοί Μουσουλμάνοι καθώς απειλούν την πολιτική τους ύπαρξη (όπως έγινε φανερό στην Αίγυπτο με τον Μόρσι). 

  Η Σαουδική Αραβία, η τελευταία απόλυτη μοναρχία του κόσμου, ένα έθνος στο οποίο ο βασιλιάς Αμπντάλα έχει πλήρη εξουσία, έχει πολλούς λόγους να φοβάται την λαϊκή απήχηση των Αδελφών Μουσουλμάνων.  Ο P.W. Singer του Ινστιτούτου Brookings έχει εκφράσει την άποψη ότι «η Σαουδική Αραβία διαθέτει ένα «εύφλεκτο μίγμα» στο οποίο μια κρίση διαδοχής κρύβεται γύρω από τη γωνία». Το βασίλειο έχει μια οικονομία τεσσάρων ταχυτήτων: μια μικρή ελίτ που απολαμβάνει αδιανόητα πλούτη, μια μεγάλη μάζα πολιτών που ζουν με ένα μισθό ή από επιδόματα, μια μερίδα μεταναστών από Δυτικές χώρες που αμείβονται καλά και ένα απροσδιόριστο αριθμό μεταναστών από μουσουλμανικές κυρίως χώρες που εργάζονται σε απάνθρωπες συνθήκες. Η εσωτερική σταθερότητα του συστήματος μέχρι στιγμής, οφείλεται στην θρησκευτική ευλάβεια και την ροή των χρημάτων προς τα κάτω. Ωστόσο οι εξελίξεις που ακολούθησαν την αραβική άνοιξη δεν μπορούν να μην θέτουν σε αμφιβολία τη μελλοντική αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής. Κάθε φτωχός μουσουλμάνος στη χερσόνησο, χάρη και στο διαδίκτυο, βομβαρδίζεται καθημερινά με εικόνες χλιδής από τη μία και μηνύματα εξέγερσης από την άλλη. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να αποκλειστεί μια εξέγερση των φτωχών στο Ριάντ. Οι πιθανότητες είναι μικρές καθώς το καθεστώς εκεί έχει επιδείξει διάρκεια, αλλά ο αντίκτυπος μιας τέτοιας εξέλιξης τόσο στην παγκόσμια οικονομία όσο και στην περαιτέρω αποσταθεροποίηση της Μ. Ανατολής, είναι πολύ μεγάλος για να αγνοηθεί και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν κάθε λόγο να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν αυτήν την κατάσταση.

Επιπτώσεις Στην Αμυντική Ικανότητα Της Ελλάδας

  Σε αυτό το άναρχο διεθνές περιβάλλον η Ελλάδα καλείται να παίξει τον ρόλο της. Σε μια ενδεχόμενη κρίση και εν συνεχεία επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράν, η Αμερικανική Ευκολία[2] και ο Ναύσταθμος στη Σούδα Χανίων θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην εκτέλεση των επιχειρήσεων. Επίσης σημαντικότατο ρόλο μπορεί να παίξει η συνορεύουσα με το Ιράν, Τουρκία. Η στάση που θα κρατήσουν η Ελλάδα και η Τουρκία, ο τρόπος που θα εκμεταλλευτούν το γεωστρατηγικό τους πλεονέκτημα, θα κρίνει και το καθαρό αποτέλεσμα για την Ελλάδα. 

---

[1] Η Κίνα είναι πολύ σημαντικός εμπορικός εταίρος του Ιράν και μόλις το 2016 τα δύο κράτη υπέγραψαν συμφωνία για αύξηση των εμπορικών τους συνεργασιών στο 600$ δις μέχρι το 2026 (Hsu 2016)

[2] Αμερικανική Ευκολία (US FACILITY) είναι η επίσημη ονομασία των αμερικανικών εγκαταστάσεων στη Σούδα στη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας, η οποία καθορίζει και το καθεστώς τους.